سلامتی در تابستان با طب سنتی

فصل تابستان باعث تغییراتی در اخلاط، باز شدن منافذ پوستی، ترشح غدد عرق و به دنبال آن تبخیر مایعات بدن شده و از طرفی با خروج حرارت از بدن موجب ضعف قوه هاضمه می‌شود. بر این اساس، بهترین موقع صرف غذا در طول تابستان، خنک‌ترین ساعات روز است.

وسط روز هوا بسیار گرم و قوه هاضمه ضعیف است در نتیجه اگر وسط روز غذا می‌خورید، نباید سنگین و حجیم باشد و توصیه می‌شود در این فصل اغلب از غذاهای سبک یا همان غذاهای حاضری و خودمانی که طبع سرد و هضم راحتی دارند استفاده کنید.

غذاهایی که حرارت بدن را بالا یا پایین می‌برد
مصرف غذاهایی با طبیعت سرد مثل ماست، خیار، کاهو، کدوسبز خورشتی، گشنیز، اسفناج، خرفه و همچنین مصرف لبنیاتی همچون ماست و دوغ و کفیر می‌تواند به خنک شدن بدن کمک کند. البته افراد سردمزاج باید از افراط در مصرف مواد غذایی دارای طبیعت سرد پرهیز نمایند.
مواد غذایی که حرارت بدن را افزایش می‌دهد و باعث خشکی پوست می‌شود شامل فلفل، زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل، سبزیجات تند مانند سیر، پیاز، ترخون، نعناع، تره، شاهی و شوید است که باید کمتر مورد استفاده قرار گیرند. از آنجا که مواد غذایی شیرین نیز طبع گرمی دارد بهتر است در این فصل در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نشود.

گوشت‌های قرمز بخصوص گوشت شتر به دلیل دارا بودن گرما و حرارت زیاد باید کمتر مصرف شود و بهتر است در این فصل بیشتر غذاها با گوشت‌های سفید مثل ماهی تازه و مرغ تهیه شود.
در تابستان باید از مصرف غذاهای شور پرهیز کرد؛ برخی بر این باورند که به دلیل تعریق و از دست دادن الکترولیت‌ها طی تعریق باید همواره در این فصل از غذاهای شور استفاده کنند درصورتی‌که مقدار مصرف نمک باید در حد معمول باشد. نمک طبع گرمی دارد و می‌تواند بر حرارت بدن بیفزاید.
طبخ مواد غذایی به شکل سرخ‌شده، کبابی، برشته و تفت‌داده شده موجب گرمی و خشکی طبیعت غذا می‌شود؛ پس در این فصل، مواد غذایی را اغلب به شکل خام، آب پز یا پخته مصرف کنید.

بهترین شربت‌های گیاهی تابستان
نوشیدنی‌هایی همچون شربت بنفشه، شربت گل سرخ، شربت طبیعی ریواس تمرهندی، انار و شربت‌هایی که این روزها مصرف آن بسیار توصیه می‌شود همچون سکنجبین آب‌لیمو و خاکشیر در گروه بهترین نوشیدنی‌های تابستانی به شمار می‌رود، ضمن این‌که مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار و عرقیات گرم باید تا حد امکان کاهش یابد، چرا که باعث افزایش سوخت و ساز و فعالیت و حرارت‌زایی بدن شده و از طرفی به دلیل خاصیت ادرارآوری سبب از دست رفتن آب بدن می‌شود.
مراقب باشید که مصرف مایعات بسیار سرد می‌تواند سبب اختلالات گوارشی شود؛ برای خنک کردن مایعات نباید یخ را به‌طور مستقیم در نوشیدنی انداخت، بلکه باید ظرف حاوی یخ را داخل مایعی که می‌خواهیم خنک کنیم قرار دهیم تا از کاهش بیش از حد دمای نوشیدنی جلوگیری شود.

اولویت در مصرف کدام میوه تابستانی است؟
تغییرات فصلی به‌گونه‌ای است که میوه‌های هر فصل می‌تواند بخشی از نیازهای بدن در آن فصل را تأمین کند. از آنجا که نیاز بدن به آب در فصل تابستان افزایش می‌یابد، مصرف بسیاری از میوه‌های این فصل مانند هندوانه، طالبی و خربزه آبدار توصیه می‌شود. لازم به ذکر است بعد از خوردن میوه‌ها بخصوص انگور، هندوانه، گیلاس و خربزه از خوردن آب پرهیز شود.
مصرف مرکبات و میوه‌های ترش و میخوش یا ملس (ترش و شیرین) مانند زرشک و آب‌زرشک، شاه‌توت، تمشک، سیب ترش، تمرهندی و استفاده از غوره، آب‌غوره، آب‌لیمو و نارنج در تهیه غذا می‌تواند به رفع عطش و حرارت بدن و کاهش صفرا کمک کند. این را هم بدانید دریافت میوه‌ها و سبزی‌ها به دلیل دارا بودن مواد مغذی بخصوص ویتامین C و انواع آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند آسیب وارد شده به پوست در اثر تابش نور شدید خورشید و اشعه UV را کاهش دهد.

میوه‌های تابستانی از دیدگاه طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی مواد غذایی از جمله میوه‌ها دارای مزاج گرم یا سرد و خشک یا تر هستند و هر فرد برای داشتن سلامتی، بهتر است رابطه بین مزاج مواد غذایی و مزاج بدن خود را بداند تا با ایجاد تعادل، سلامتی خود را حفظ نماید.

آلبالو
آلبالو میوه‌ای با مزاج سرد و خشک است و برای گرم‌مزاجان بسیار مناسب است. قابض، تقویت‌کننده معده و کبد گرم، رفع کننده تشنگی و مفید در اسهال و استفراغ صفراوی است. مصلح آلبالو، عسل است.

انجیر
انجیر تازه دارای مزاج گرم و تر است. کثیرالغذا و برای افزایش وزن بسیار مناسب است. ملین و مسهل، مقوی مغز و کبد، رفع کننده انسداد در کبد و طحال بوده و برای درمان بواسیر مفید است. در افراد با مزاج سرد که مبتلا به دردهای مفاصل و یا بیماری مجاری ادراری هستند مفید می‌باشد. مصلح آن انیسون، ریواس و شربت بالنگ است.

انگور
انگور دارای مزاج گرم و تر است. مولد خون صالح و تعدیل‌کننده مزاج‌های غلیظ، دفع سودا، کثیرالغذا و مقوی میل جنسی است. برای افرادی که تمایل به افزایش وزن دارند مفید است. برای افراد با معده مرطوب، انسداد کبد، طحال و کلیه مضر است. محافظ کلیه بوده و از شکنندگی عروق و لخته شدن خون جلوگیری می‌کند. دانه انگور دارای مزاج سرد و خشک است و جویدن آن سبب تعدیل مزاج انگور می‌شود. مصلح آن تخم کرفس، سکنجبین و مواد غذایی ترش می‌باشد. توصیه بر این است که انگور به همراه غذا مصرف نشود.

گلابی
دارای مزاج معتدل مایل به گرمی است. مقوی قلب و معده، مفرح، ملین و تصفیه‌کننده خون می‌باشد. برای رفع عطش در تابستان بسیار مناسب است. توصیه بر این است که از گلابی نارس استفاده نشود. مصلح گلابی، زیره، هل، دارچین و زنجبیل است.

هلو
 سرد و تر از درجه 3 می‌باشد. برای رفع بوی بد دهان، تب‌های صفراوی و دموی مفید است. در افراد با مزاج گرم، سبب تحریک اشتها و میل جنسی می‌شود. زیاده‌روی در مصرف هلو سبب اسهال می‌شود. در افراد با بیماری‌های مفاصل باید به همراه مصلحات استفاده شود. مصلح آن عسل، دارچین و مربای زنجبیل است.

زردآلو
زردآلو دارای مزاج سرد و تر می‌باشد. برای رفع آروغ و بوی بد دهان و التهاب معده مفید است. رفع کننده صفرا در بدن است. زیاده‌روی در مصرف در سردمزاجان احتمال ویتیلیگو (نوعی بیماری پوستی) را افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود به همراه آب یا بلافاصله پس از غذا مصرف نشود. برای رفع یبوست مفید است. مصلح آن عسل، زنیان، زیره، مصطکی و انیسون می‌باشد.

خربزه
درجه گرمی خربزه با افزایش شیرینی آن افزایش می‌یابد. خربزه میوه‌ای است که خود را با خلط بدن هماهنگ می‌کند. مدر، کثیرالغذا، افزایش‌دهنده شیر مادر، رفع کننده یرقان، پاک‌کننده مثانه و از بین برنده سنگ مثانه است. توصیه بر این است که به همراه غذا مصرف نشود. مصلحات آن، سکنجبین ترش، انار ترش، سرکه و آب‌لیموی تازه است.

منابع:
جام جم - سیده زهرا حسینی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی و تغذیه و پژوهشگر انجمن تحقیقات طب سنتی
زندگی آنلاین - جواد حشمتی زیر نظر دکتر حسین مرادی دهنوی

مطالب مرتبط:
تدابیر طب سنتی برای فصل تابستان
توصیه‌های سنتی برای مقابله با گرمازدگی
مزاج بهار و تابستان و تدابیر آن
توصیه هایی به گرم مزاج ها در تابستان
تابستان گرم با عرقیات خنک
هندوانه و خربزه از منظر طب سنتی